Trong chăm sóc sức khỏe sắc đẹp, gốc tự do, oxy hóa và lão hóa da là những khái niệm xuất hiện rất thường xuyên. Nhưng gốc tự do thực chất là gì, tại sao cơ thể ai cũng có chúng, và vì sao chúng khiến bạn già đi nhanh hơn? Dưới đây là phần giải thích dựa trên các nguồn khoa học phổ biến từ Harvard Health, NIH và Cleveland Clinic.

1. Gốc Tự Do Là Gì?

Gốc tự do (free radicals) là những phân tử mất cân bằng điện tử, khiến chúng trở nên rất mất ổn định. Chúng luôn tìm cách cướp electron của tế bào khác để ổn định bản thân. Khi điều này xảy ra, tế bào bị mất electron khiến tế bào bị tổn thương. Quá trình này gọi là stress oxy hóa (oxidative stress).

Cơ thể luôn tạo ra gốc tự do trong các hoạt động bình thường như:

• Hô hấp tế bào
• Miễn dịch chống lại vi khuẩn, virus
• Chuyển hóa năng lượng

Ở mức độ cân bằng, gốc tự do không gây hại. Nhưng khi sản sinh quá nhiều, chúng sẽ phá hoại tế bào và mô.

2. Vì Sao Gốc Tự Do Tăng Cao?

Theo các tổng quan từ NIH và Harvard Health, nhiều yếu tố hiện đại làm tăng mạnh gốc tự do:

• Tia UV từ mặt trời
• Không khí ô nhiễm
• Thuốc lá, khói thuốc
• Đường tinh luyện, đồ chiên rán
• Căng thẳng kéo dài (stress)
• Thiếu ngủ
• Uống rượu
• Viêm mạn tính

Khi các yếu tố này kéo dài, cơ thể không sản xuất đủ chất chống oxy hóa để dọn dẹp gốc tự do nữa tạo ra mất cân bằng.

3. Gốc Tự Do Liên Quan Thế Nào Đến Lão Hóa?

Stress oxy hóa gây tổn hại trực tiếp đến 3 thứ quyết định tuổi trẻ của cơ thể:

a. Làm hỏng ADN và đẩy nhanh quá trình già hóa tế bào

Theo nghiên cứu đăng trên Nature, stress oxy hóa gây đứt gãy ADN, làm tế bào già đi nhanh, giảm khả năng tự sửa chữa. Hậu quả là da mỏng yếu, các mô trong cơ thể xuống cấp nhanh.

b. Phá hủy collagen & elastin

Tia UV và gốc tự do kết hợp với nhau làm collagen bị đứt gãy nhanh hơn, khiến da chảy xệ, nếp nhăn sâu, gây mất độ đàn hồi của da. Đây là nguyên nhân lớn nhất của lão hóa da sớm.

4. Làm sao giảm gốc tự do và làm chậm lão hóa?

Theo Harvard School of Public Health, cách hiệu quả nhất là tăng chất chống oxy hóa (antioxidants) từ lối sống:

a. Ăn uống chống oxy hóa

• Rau lá xanh
• Quả mọng (berries)
• Trà xanh, trà thảo mộc
• Gừng, nghệ, tỏi
• Hạt và ngũ cốc nguyên cám

b. Chống nắng mỗi ngày

Tia UV là nguồn tạo gốc tự do mạnh nhất ở da. Hãy sử dụng kem chống nắng có SPF 30 trở lên hoặc che chắn bằng mũ nón, khăn, khẩu trang,…

c. Ngủ đủ 7 – 8 giờ

Trong giấc ngủ, cơ thể sản xuất enzyme chống oxy hóa tự nhiên.

d. Giảm stress chủ động

• Thiền
• Thở sâu
• Đi bộ

e. Hạn chế thuốc lá, rượu, và đồ chiên rán

Các yếu tố này làm tăng mạnh stress oxy hóa.

f. Bổ sung thảo dược giàu chất chống oxy hóa

• Trà xanh
• Đông trùng hạ thảo
• Nghệ
• Thảo mộc hỗ trợ giấc ngủ

(Tùy cơ địa và tình trạng sức khỏe.)

Gốc tự do không xấu, chúng là một phần tự nhiên của cơ thể. Nhưng khi vượt tầm kiểm soát, chúng trở thành nguyên nhân thúc đẩy lão hóa sớm, viêm âm ỉ và xuống cấp của da. Chăm sóc từ gốc để cơ thể tự khôi phục trạng thái cân bằng và trẻ lâu hơn.